بررسي حکم ضمان عاقله از نگاه فقهاي مذاهب خمسه

Views: 46

يکي از مباحث قابل توجه در حقوق اسلامي، مسأله عاقله و مسئوليت آن در پرداخت ديه است. عاقله از ماده عقل به معناي منع و بازداشتن است و در اصطلاح، به افرادي اطلاق مي­شود که مسئوليت پرداخت ديه را به جاي جاني بر عهده مي‌گيرند. اين افراد شامل بستگان ذکور نسبي پدر و مادري يا پدري به ترتيب طبقات ارث هستند؛ به طوري که همه کساني که حين الفوت مي‌توانند ارث ببرند، به صورت مساوي عهده­دار پرداخت ديه خواهند بود. ضمان يا مسئوليت عاقله مبتني بر قرارداد اجتماعي بين افراد قوم در جامعه سنتي پيش از اسلام به شمار مي‌رفت که در زمان خود، از پشتوانه حقوقي برخوردار بود و پس از اسلام هم مورد امضاي شارع قرار گرفته است. موضوع مسئوليت عاقله در قتل و جنايات خطايي مطرح است و عاقله بايد واجد صفاتي از جمله ذکور، عقل، بلوغ و قدرت در پرداخت ديه باشد. براي اين­که عاقله را مسئول پرداخت ديه بدانيم، بايد شرايطي رعايت شود: خطايي بودن جنايت، ثبوت با بينه و اين­که جنايت عضو به اندازه موضحه و يا بيشتر از آن باشد و ديه به خاطر ضرر بدني بر شخص آزاد واجب شده باشد. بعضي انديشمندان اسلامي، مسئوليت عاقله را در همه جوامع ثابت دانسته و براي اين نظر، دلايلي ذکر کرده­اند.

امر به معروف و نهي از منکر و ارتباط آن با قاعده لاضرر در ديدگاه مذاهب اماميه و اهل سنت

Views: 38

قاعده لاضرر از جمله قواعدي است که فقهاي شيعه و اهل سنت در کليت و مبناي آن اتفاق نظر دارند، اما در چگونگي تفسير مفاد و نحوه کارآمدي آن بين آنها اختلاف نظر وجود دارد. با توجه به بررسي ديدگاه¬هاي فقهاي مذاهب اماميه و اهل سنت، اين قاعده در بسياري از موضوعات فقهي و حقوقي کاربرد دارد و مي¬توان کاربرد آن را به موضوعات اجتماعي و سياسي نيز سرايت داد که يکي از آنها، امر به معروف و نهي از منکر است. بر اساس استدلال¬هايي از منابع فقه، امر به معروف و نهي از منکر از جمله واجبات کفايي است که ميان فقها در مورد آن، اختلاف نظري وجود ندارد. اين واجب در ذيل مباحثي از جمله احکام، شرايط و مراتب قابل بررسي است؛ اما يکي از مهمترين مباحث آن، شرط نبود ضرر و مفسده در هنگام اجرا مي باشد و از اين رو است که قاعده لاضرر با امر به معروف و نهي از منکر ارتباط پيدا مي کند.

نكاح مسيار از منظر فقه اسلامي

Views: 8

ازدواج مسيار، نوعي ازدواج است كه در سال‌هاي اخير در برخي از كشورهاي اسلامي رواج يافته و مورد استقبال عده‌اي از زنان و مردان مسلمان واقع شده است. از آن¬جا كه اهل سنت ازدواج موقت را مشروع نمي‌دانند، براي پاسخ به نيازهاي برخي از مردان و زنان جوان، ازدواج مسيار مطرح شده است. مسيار، نوعي ازدواج دائم است كه در آن شرط مي‌شود، زن حق نفقه و هم¬خوابگي نداشته و شوهر مختار است، هر وقت بخواهد نزد زن برود. زن نيز در زندگي خود آزاد بوده و مرد نسبت به وي، رياست و مديريتي ندارد. نكته مهم اين است كه در اين ازدواج، تعادلي بين حقوق و تكاليف زوجين نمي‌باشد و زنان از بلاتكليفي بيشتري رنج مي‌برند، در اين نوشتار، شرايط ازدواج مسيار و ادله علماي موافق و مخالف اهل سنت مورد نقد و بررسي قرار گرفته است.

مختصات النبي(ص) در قلمرو فقه

Views: 48

از جمله برکات وجود ذي جود نبي گرامي اسلام(ص) وحدت خشي ميان مسلمانان در ابعاد مختلف مانند بعد فقهي است. اين مقاله در نظر دارد يکي از مباحثي که مذاهب مختلف فقهي پيرامون آن تا حد زيادي توافق و اتحاد دارند را تحت عنوان احکام فقهي مختص نبي گرامي اسلام(ص) بررسي کند و تقريب مذاهب اسلامي را به نمايش بگذارد. اين نوشته در بخش اول، پنج حکم فقهي را که فقط بر رسول خدا(ص) واجب است، در بخش دوم هفت حکم فقهي را که فقط بر رسول خدا(ص) حرام است، در بخش سوم شش حکم فقهي که فقط بر رسول خدا(ص) مباح است و بر ديگران يا واجب و يا حرام است و در بخش چهارم، شش حکم را که ديگران موظف¬اند نسبت به آن حضرت رعايت کنند را بررسي کرده است.

حکم بيمه از ديدگاه فقهاي اهل سنت و اماميه

Views: 56

چنان¬که واضح است مسأله حکم بيمه به خصوص از نظر اهل سنت از جمله مسائل بحث¬برانگيز است که دليل اصلي آن، اين است که بيمه از جمله امور مستحدثه است. فقهاي مذاهب اسلامي در مورد بيمه دو ديدگاه دارند؛ فقهاي اهل سنت، بيمه را به دو نوع تجاري و تعاوني تقسيم نموده¬ و تنها بيمه تعاوني را جائز مي¬دانند و بيمه تجاري را که موجب ارسال سود و نفع به سمت شرکت¬هاي بيمه است را حرام مي¬دانند، اما فقهاي اماميه معتقدند به دليل عموم ادله قرآني بر مبناي «اوفوا بالعقود» عقد بيمه، عقدي جائز است.

حقوق بشر از نگاه اسلام و غرب

Views: 175

در اين مقاله، نگارنده محترم به بحث پيرامون حقوق بشر از نگاه اسلام و غرب پرداخته‌اند. ابتدا در مبحث نخست به برخي از مزيتهاي نظام حقوق بشر از منظر اسلام اشاره کرده و بهترين تعريف از نظام حقوقي بشر را تعريف فراگير اسلام از آن دانسته و نظام حقوقي ارائه شده از سوي آن را برهان‌پذير برشمردند. سپس به منظور تحقق و تأمين حقوق بشر، با طرح پايه‌هاي ضمانت اجرا و جايگاه ارزشهاي اخلاقي و با استناد به آياتي از قرآن کريم و فراتر از دست‌نوشته‌هاي بشري براي آن (حقوق بشر) ضمانت اجرايي ويژه‌اي قائل شده‌اند و حقوق بشر در اسلام را برگرفته از قرآن کريم و مانند آن از انسجام، تناسب و سازگاري برخوردار دانسته‌اند. در مبحث دوم نيز اعلاميه جهاني حقوق بشر را به عنوان محصول نظام حقوقي غرب مورد بررسي قرار داده و با ذکر دلايلي از کتاب و سنت به علل و عوامل ناکاميها و وضعيت موجود آن و يادآوري نقش صهيونيزم و جريان حق وتو در ناکاميها و نابسامانيهاي حقوق جهاني بشر پرداخته‌اند.

بررسي تطبيقي ديه و مسائل مرتبط با آن بر اساس فقه مذاهب اربعه قسمت آخر

Views: 194

وقوع قتل و ايراد خسارت بر بدن انسان، در گذر ايام و جريان حوادث امري اجتناب‌ناپذير است. در فقه اسلامي، در قبال برخي از صورت‌هاي قتل نفس و ايراد جراحت و خسارت بر بدن، اگر امکان قصاص نباشد، يا اولياي دم، جاني را عفو کنند، پرداخت ديه بر او يا عاقله‌اش واجب مي‌گردد و با نفي قصاص، تنها راه ممکن براي جبران خسارت ، ديه است.ديه مال واجبي است که به سبب جنايت بر نفس يا کم‌تر از آن پرداخت مي‌شود. اصل اين پرداخت، با شتر محاسبه مي‌شود و به صورت بدلي نيز مي‌توان قيمت و بهاي آن را پرداخت کرد. ديه در کنار قصاص، يکي ديگر از شيوه‌‌هاي مقابله با جنايات و جبران آن ها است. از اين رو تقسيم‌بندي مطالب کتب فقهي معمولاً پس از کتاب قصاص، کتاب ديات آمده است؛ زيرا قصاص و ديه هر دو به جنايات مربوط‌اند. لزوم پرداخت ديه، که در آيات ?? سوره‌ي نساء و ??? سوره‌ي بقره و تعدادي از احاديث پيامبر (ص) از جمله حديث مشهور پيامبر (ص) که در نامه‌ي ابن حزم آن را ذکرکرده، مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله احکامي است که قبل از اسلام به عنوان شيوه‌اي براي حل و فصل خصومت‌ها و پايان بخشيدن به منازعات در جوامع مختلف از جمله ميان اعراب جاهلي، مرسوم بوده است. اين حکم توسط اسلام مورد تأييد و امضاء قرار گرفته و البته براي جلوگيري از اِعمال سليقه و تضييع حقوق اشخاص، حدود و ثغور آن به روشني مشخص شده است. اين پژوهش در صدد بحث در مورد نظرات مذاهب اربعه در زمينه‌ي ديه است.

بررسي تطبيقي ديه و مسائل مرتبط با آن بر اساس فقه مذاهب اربعه قسمت سوم

Views: 170

وقوع قتل و ايراد خسارت بر بدن انسان، در گذر ايام و جريان حوادث امري اجتناب‌ناپذير است. در فقه اسلامي، در قبال برخي از صورت‌هاي قتل نفس و ايراد جراحت و خسارت بر بدن، اگر امکان قصاص نباشد، يا اولياي دم، جاني را عفو کنند، پرداخت ديه بر او يا عاقله‌اش واجب مي‌گردد و با نفي قصاص، تنها راه ممکن براي جبران خسارت ، ديه است.ديه مال واجبي است که به سبب جنايت بر نفس يا کم‌تر از آن پرداخت مي‌شود. اصل اين پرداخت، با شتر محاسبه مي‌شود و به صورت بدلي نيز مي‌توان قيمت و بهاي آن را پرداخت کرد. ديه در کنار قصاص، يکي ديگر از شيوه‌‌هاي مقابله با جنايات و جبران آن ها است. از اين رو تقسيم‌بندي مطالب کتب فقهي معمولاً پس از کتاب قصاص، کتاب ديات آمده است؛ زيرا قصاص و ديه هر دو به جنايات مربوط‌اند. لزوم پرداخت ديه، که در آيات ?? سوره‌ي نساء و ??? سوره‌ي بقره و تعدادي از احاديث پيامبر (ص) از جمله حديث مشهور پيامبر (ص) که در نامه‌ي ابن حزم آن را ذکرکرده، مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله احکامي است که قبل از اسلام به عنوان شيوه‌اي براي حل و فصل خصومت‌ها و پايان بخشيدن به منازعات در جوامع مختلف از جمله ميان اعراب جاهلي، مرسوم بوده است. اين حکم توسط اسلام مورد تأييد و امضاء قرار گرفته و البته براي جلوگيري از اِعمال سليقه و تضييع حقوق اشخاص، حدود و ثغور آن به روشني مشخص شده است. اين پژوهش در صدد بحث در مورد نظرات مذاهب اربعه در زمينه‌ي ديه است.

بررسي تطبيقي ديه و مسائل مرتبط با آن بر اساس فقه مذاهب اربعه قسمت دوم

Views: 163

وقوع قتل و ايراد خسارت بر بدن انسان، در گذر ايام و جريان حوادث امري اجتناب‌ناپذير است. در فقه اسلامي، در قبال برخي از صورت‌هاي قتل نفس و ايراد جراحت و خسارت بر بدن، اگر امکان قصاص نباشد، يا اولياي دم، جاني را عفو کنند، پرداخت ديه بر او يا عاقله‌اش واجب مي‌گردد و با نفي قصاص، تنها راه ممکن براي جبران خسارت ، ديه است.ديه مال واجبي است که به سبب جنايت بر نفس يا کم‌تر از آن پرداخت مي‌شود. اصل اين پرداخت، با شتر محاسبه مي‌شود و به صورت بدلي نيز مي‌توان قيمت و بهاي آن را پرداخت کرد. ديه در کنار قصاص، يکي ديگر از شيوه‌‌هاي مقابله با جنايات و جبران آن ها است. از اين رو تقسيم‌بندي مطالب کتب فقهي معمولاً پس از کتاب قصاص، کتاب ديات آمده است؛ زيرا قصاص و ديه هر دو به جنايات مربوط‌اند. لزوم پرداخت ديه، که در آيات ?? سوره‌ي نساء و ??? سوره‌ي بقره و تعدادي از احاديث پيامبر (ص) از جمله حديث مشهور پيامبر (ص) که در نامه‌ي ابن حزم آن را ذکرکرده، مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله احکامي است که قبل از اسلام به عنوان شيوه‌اي براي حل و فصل خصومت‌ها و پايان بخشيدن به منازعات در جوامع مختلف از جمله ميان اعراب جاهلي، مرسوم بوده است. اين حکم توسط اسلام مورد تأييد و امضاء قرار گرفته و البته براي جلوگيري از اِعمال سليقه و تضييع حقوق اشخاص، حدود و ثغور آن به روشني مشخص شده است. اين پژوهش در صدد بحث در مورد نظرات مذاهب اربعه در زمينه‌ي ديه است.

بررسي تطبيقي ديه و مسائل مرتبط با آن بر اساس فقه مذاهب اربعه قسمت اول

Views: 356

وقوع قتل و ايراد خسارت بر بدن انسان، در گذر ايام و جريان حوادث امري اجتناب‌ناپذير است. در فقه اسلامي، در قبال برخي از صورت‌هاي قتل نفس و ايراد جراحت و خسارت بر بدن، اگر امکان قصاص نباشد، يا اولياي دم، جاني را عفو کنند، پرداخت ديه بر او يا عاقله‌اش واجب مي‌گردد و با نفي قصاص، تنها راه ممکن براي جبران خسارت ، ديه است.ديه مال واجبي است که به سبب جنايت بر نفس يا کم‌تر از آن پرداخت مي‌شود. اصل اين پرداخت، با شتر محاسبه مي‌شود و به صورت بدلي نيز مي‌توان قيمت و بهاي آن را پرداخت کرد. ديه در کنار قصاص، يکي ديگر از شيوه‌‌هاي مقابله با جنايات و جبران آن ها است. از اين رو تقسيم‌بندي مطالب کتب فقهي معمولاً پس از کتاب قصاص، کتاب ديات آمده است؛ زيرا قصاص و ديه هر دو به جنايات مربوط‌اند. لزوم پرداخت ديه، که در آيات ?? سوره‌ي نساء و ??? سوره‌ي بقره و تعدادي از احاديث پيامبر (ص) از جمله حديث مشهور پيامبر (ص) که در نامه‌ي ابن حزم آن را ذکرکرده، مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله احکامي است که قبل از اسلام به عنوان شيوه‌اي براي حل و فصل خصومت‌ها و پايان بخشيدن به منازعات در جوامع مختلف از جمله ميان اعراب جاهلي، مرسوم بوده است. اين حکم توسط اسلام مورد تأييد و امضاء قرار گرفته و البته براي جلوگيري از اِعمال سليقه و تضييع حقوق اشخاص، حدود و ثغور آن به روشني مشخص شده است. اين پژوهش در صدد بحث در مورد نظرات مذاهب اربعه در زمينه‌ي ديه است.

اهميّت استهلال ماه در اسلام

Views: 186

با توجه به اهميت مسأله عبادي ايام ماه مبارک رمضان و علي الخصوص عيد فطر که مظهر و نمادي براي وحدت امت مسلمان مي باشد به يقين به صلاح امت اسلامي نيست که در يک چنين امر مهمي گرفتار تشتت و تفرقه حتي در يک شهر و يک خانه شوند و قدرت و قوت آ ن ها به ضعف گرايد و در برابر دشمنان سرشکسته گردند. از طرفي با توجه به رهنمودهاي امام راحل(ره)، و مقام معظم رهبري که هر ساله به مناسبت هايي همچون ايام حج، مبعث و ميلاد پيامبر اسلام و… مسلمانان را دعوت به وحدت و انسجام مي‌کنند تا از ظرفيت و پتانسيل عظيم امت اسلامي در جهت شکوه و عظمت جهان اسلام استفاده شود؛ شايسته است، فقيهان و عالمان ديني مذاهب اسلامي نيز با همفکري و هم انديشي، روزنه هاي انشقاق و تفرقه در بين مسلمين را بسته و جلوه هاي وحدت، همدلي و همگرايي را در عرصه هاي مختلف به منصّه‌ي ظهور برسانند.

جهاد و دفاع از ديدگاه اسلام بخش دوم

Views: 160

براساس آيات و روايات و سيره ي ائمه ي معصومين (عليهم السلام) دفاع در برابر تعدّي و تجاوز نظامي بيگانه به حدود قلمرو جامعه ي اسلامي در زمره ي نخستين و مهمترين اولويت دفاعي اسلام به شمار مي رود. همين اهميت و توجه موجب مي گردد تا جهاد و تدافعي بودن جنگ در مرکز ثقل انديشه ي نظامي اسلام قرار بگيرد. جهاد چيست؟ جهاد از ريشه «جهد» يا« جهد» به معناي زحمت ومشقت يا توان،طاقت، کوشش وتلاش بسيار توام با سختي است.جهاد عبارت است از: بذل جان، مال وتوان در راه اعتلاي اسلام وبرپا داشتن شعايردين. جهاد براي دفع هر موجود «شر آفرين»است که بخواهد به انسان زيان برساند؛ مانند شيطان که مي کوشد انسان را گمراه سازد و نفس اماره که آدمي را به بدي ها فرا مي خواند و دشمناني که بندگي ولذت انسان ها را مي طلبند.

جهاد و دفاع از ديدگاه اسلام بخش اول

Views: 135

جهاد از ريشه «جهد» يا« جهد» به معناي زحمت ومشقت يا توان،طاقت، کوشش وتلاش بسيار توام با سختي است.جهاد عبارت است از: بذل جان، مال وتوان در راه اعتلاي اسلام وبرپا داشتن شعايردين. جهاد براي دفع هر موجود «شر آفرين»است که بخواهد به انسان زيان برساند؛ مانند شيطان که مي کوشد انسان را گمراه سازد و نفس اماره که آدمي را به بدي ها فرا مي خواند و دشمناني که بندگي ولذت انسان ها را مي طلبند. پيامبر اکرم (ص) مصاف با دشمن بيروني را «جهاداصغر» ومخالفت با هواي نفس را «جهاد اکبر» ناميده، به رزمندگاني که از جنگ برگشته بودند فرمود: «مرحبا بقوم قضوا الجهاد الاصغر وبقي عليهم الجهاد الاکبر» آفرين بر مردمي که جهاد کوچک را انجام داده اند،اما جهاد اکبر هم چنان بر عهده ي ايشان باقي است. پرسيدند اي رسول خدا جهاد اکبر چيست؟ فرمود جهاد النفس، علامه طبا طبايي در تفسير آيه ي «و جاهدوا في الله حق جهاده هو اجتباکم وما جعل عليکم» (سوره ي حج،آيه ي???) مي فرمايد: با توجه به قيد«في الله» جهاد در آيه ،اعم از جهاد اصغر و جهاد اکبراست و اداي حق جهاد به اين است که انسان در جهان داراي خلوص باشد وجهاد خالص براي خدا انجام گيرد و هيچ چيز در آن شريک نباشد.

فقه زن در فقه مذاهب اسلامي

Views: 153

جايگاه عرف در فقه مذاهب اسلامي بخش سوم

Views: 162

عرف و عادت در الفاظ و گفتار مردم نيز جريان دارد. انسان ناگزير از تفاهم و هم‌زيستي مسالمت‌آميز با هم‌نوعانش است. اما اين کار سهل وساده نيست. از اين‌رو، بشر براي بيان مقصود و نيت خود به الفاظ پناه مي برد تا بتواند با الفاظي که به طور معمول براي ابراز مقصود و هداف به کار مي‌روند و مردم بدان‌ها عادت دارند ، انديشه و غرض خود را بيان نمايد و بعدها همين الفاظ به زبان عموم مردم تبديل شد. از طرفي، با توسعه‌ي صنايع و علوم جديد ، استفاده از زبان و الفاظ عام براي بيان مقاصد علمي و صنعتي و مفاهيم و موضوع‌هاي مرتبط با آن‌ها ناقص بود. لذا صاحبان صنايع و اهل علم ، اقدام به وضع الفاظ مصطلح در حرفه و شغل خويش کردند تا بتوانند از آن طريق به معرفي فعاليت خود بپردازد. اين جريان منجر به ايجاد عرف‌هاي خاص شد؛ به طوري که هر حرفه و علمي تعابير و الفاظ مختص به خود را داشت که با ديگري فرق مي‌کرد بسياري از اين الفاظ و اصطلاحات عرفي مجاز لغوي بودند که فقط با ذکر قرينه قابل فهم بودند. اما در طي زمان به دليل کثرت استعمال به مجازي مشهور يا مصطلح تبديل شدندکه بدون ذکر قرينه نيز بر معني وضعي خود دلالت مي‌کردند. به عبارت ديگر، اين مجازهاي لغوي به حقيقت عرفي تبديل شدند. عاداتي که در يک کشور و يا در ميان صاحبان حرفه‌ها و مشاغل مختلف به وجود مي‌آيد داراي انگيزه يامنشأ واحدي نيست، اما عادت‌هاي بزرگ و تأثيرگذار معمولاً در اثر نياز و احتياج ايجاد مي‌شوند. زماني که مردم در موقعيت خاصي قرار مي‌گيرند ، اين موقعيت آن‌ها را واردار به انجام عمل خاص يا استفاده از الفاظ ويژه مي نمايد که در اثر تکرار تبديل به يک عرف رايج مي‌شوند. نيازهاي مردم متأثر از محيط هستند و عوامل زيست محيطي متنوعي مانند سازمان‌ها و تشکيلات اجتماعي، سياسي و اقتصادي و ويژگي‌هاي فرهنگي و تاريخي در ايجاد اين نيازها نقش دارند. از جمله ي اين عوامل مي توان به اعتقادات و مناسک ديني، اخلاق، سيستم حکومتي، دانشگاه‌ها و مراکز علمي، صنايع، هنرهاي مختلف، آزادي انديشه وبيان، رسانه‌هاي گروهي، بحران‌هاي اقتصادي و سياسي و… اشاره کرد.

جايگاه عرف در فقه مذاهب اسلامي بخش دوم

Views: 141

عرف و عادت در الفاظ و گفتار مردم نيز جريان دارد. انسان ناگزير از تفاهم و هم‌زيستي مسالمت‌آميز با هم‌نوعانش است. اما اين کار سهل وساده نيست. از اين‌رو، بشر براي بيان مقصود و نيت خود به الفاظ پناه مي برد تا بتواند با الفاظي که به طور معمول براي ابراز مقصود و هداف به کار مي‌روند و مردم بدان‌ها عادت دارند ، انديشه و غرض خود را بيان نمايد و بعدها همين الفاظ به زبان عموم مردم تبديل شد. از طرفي، با توسعه‌ي صنايع و علوم جديد ، استفاده از زبان و الفاظ عام براي بيان مقاصد علمي و صنعتي و مفاهيم و موضوع‌هاي مرتبط با آن‌ها ناقص بود. لذا صاحبان صنايع و اهل علم ، اقدام به وضع الفاظ مصطلح در حرفه و شغل خويش کردند تا بتوانند از آن طريق به معرفي فعاليت خود بپردازد. اين جريان منجر به ايجاد عرف‌هاي خاص شد؛ به طوري که هر حرفه و علمي تعابير و الفاظ مختص به خود را داشت که با ديگري فرق مي‌کرد بسياري از اين الفاظ و اصطلاحات عرفي مجاز لغوي بودند که فقط با ذکر قرينه قابل فهم بودند. اما در طي زمان به دليل کثرت استعمال به مجازي مشهور يا مصطلح تبديل شدندکه بدون ذکر قرينه نيز بر معني وضعي خود دلالت مي‌کردند. به عبارت ديگر، اين مجازهاي لغوي به حقيقت عرفي تبديل شدند. عاداتي که در يک کشور و يا در ميان صاحبان حرفه‌ها و مشاغل مختلف به وجود مي‌آيد داراي انگيزه يامنشأ واحدي نيست، اما عادت‌هاي بزرگ و تأثيرگذار معمولاً در اثر نياز و احتياج ايجاد مي‌شوند. زماني که مردم در موقعيت خاصي قرار مي‌گيرند ، اين موقعيت آن‌ها را واردار به انجام عمل خاص يا استفاده از الفاظ ويژه مي نمايد که در اثر تکرار تبديل به يک عرف رايج مي‌شوند. نيازهاي مردم متأثر از محيط هستند و عوامل زيست محيطي متنوعي مانند سازمان‌ها و تشکيلات اجتماعي، سياسي و اقتصادي و ويژگي‌هاي فرهنگي و تاريخي در ايجاد اين نيازها نقش دارند. از جمله ي اين عوامل مي توان به اعتقادات و مناسک ديني، اخلاق، سيستم حکومتي، دانشگاه‌ها و مراکز علمي، صنايع، هنرهاي مختلف، آزادي انديشه وبيان، رسانه‌هاي گروهي، بحران‌هاي اقتصادي و سياسي و… اشاره کرد.

مقاصد شريعت، بستر اجراي حقوق شرعي انسان بخش سوم

Views: 158

با تحقيق و تدبر در احکام شريعت، اين نتيجه به دست مي‌آيد که قصد اصلي آن، همانا تحقق مصالح انسان‌ها و حفظ اين مصالح ودفع ضرر از آن‌هاست. جز اين که مصلحت آن نيست که انسان خود تشخيص مي‌دهد، بلکه مصلحت آن است که شرع تشخيص و معين نموده، نه اين که تابع هوي و هوس انسان باشد. مصلحت شرعي انسان در شريعت اسلامي ثابت و مقرر شده واز آن به حق شرعي تعبير مي‌شود. حق شرعي انسان آن است که به حکم شرع ثابت و محقق شده باشد و اين حق ثابت، همان مصلحت شرعي است که شارع قصد تحقق آن را دارد. مقصد شريعت همان‌طور که گفتيم: تحقق و تأمين مصالح مردم، ابتدا با ايجاد و در مرحله‌ي بعد با محافظت است. اين مصالح بر حسب استقراء به سه نوع تقسيم مي‌شوند: ضروريات، حاجيات و تحسينيات. ضروريات مصالحي هستند که زندگي مردم و ثبات و استقرار جامعه بدان‌ها وابسته است و اگر ايجاد نشوند و نباشند زندگي مردم مختل شده، به هرج و مرج و آشفتگي دچار مي‌شود. ضروريات پنج مورد هستند که عبارتند از: دين، نفس، عقل، نسل و آبرو و مال، که شريعت براي ايجاد و محافظت از آن‌ها، احکام خاصي را وضع نموده است. منظور از حاجيات اموري است که مردم براي رفع سختي و مشقت بدان‌ها نياز دارند. يعني اگر نباشند، زندگي جامعه مختل نمي‌شود، اما گرفتار سختي و مشقت فراوان مي‌گردند. حاجيات شامل رخصت‌ها و تخفيف‌هاي شرعي است که براي رفع سختي و مشقت در نظر گرفته شده است.

مقاصد شريعت بستر اجراي حقوق شرعي انسان بخش دوم

Views: 122

با تحقيق و تدبر در احکام شريعت، اين نتيجه به دست مي‌آيد که قصد اصلي آن، همانا تحقق مصالح انسان‌ها و حفظ اين مصالح ودفع ضرر از آن‌هاست. جز اين که مصلحت آن نيست که انسان خود تشخيص مي‌دهد، بلکه مصلحت آن است که شرع تشخيص و معين نموده، نه اين که تابع هوي و هوس انسان باشد. مصلحت شرعي انسان در شريعت اسلامي ثابت و مقرر شده واز آن به حق شرعي تعبير مي‌شود. حق شرعي انسان آن است که به حکم شرع ثابت و محقق شده باشد و اين حق ثابت، همان مصلحت شرعي است که شارع قصد تحقق آن را دارد. مقصد شريعت همان‌طور که گفتيم: تحقق و تأمين مصالح مردم، ابتدا با ايجاد و در مرحله‌ي بعد با محافظت است. اين مصالح بر حسب استقراء به سه نوع تقسيم مي‌شوند: ضروريات، حاجيات و تحسينيات. ضروريات مصالحي هستند که زندگي مردم و ثبات و استقرار جامعه بدان‌ها وابسته است و اگر ايجاد نشوند و نباشند زندگي مردم مختل شده، به هرج و مرج و آشفتگي دچار مي‌شود. ضروريات پنج مورد هستند که عبارتند از: دين، نفس، عقل، نسل و آبرو و مال، که شريعت براي ايجاد و محافظت از آن‌ها، احکام خاصي را وضع نموده است. منظور از حاجيات اموري است که مردم براي رفع سختي و مشقت بدان‌ها نياز دارند. يعني اگر نباشند، زندگي جامعه مختل نمي‌شود، اما گرفتار سختي و مشقت فراوان مي‌گردند. حاجيات شامل رخصت‌ها و تخفيف‌هاي شرعي است که براي رفع سختي و مشقت در نظر گرفته شده است.

مقاصد شريعت بستر اجراي حقوق شرعي انسان بخش اول

Views: 161

با تحقيق و تدبر در احکام شريعت، اين نتيجه به دست مي‌آيد که قصد اصلي آن، همانا تحقق مصالح انسان‌ها و حفظ اين مصالح ودفع ضرر از آن‌هاست. جز اين که مصلحت آن نيست که انسان خود تشخيص مي‌دهد، بلکه مصلحت آن است که شرع تشخيص و معين نموده، نه اين که تابع هوي و هوس انسان باشد. مصلحت شرعي انسان در شريعت اسلامي ثابت و مقرر شده واز آن به حق شرعي تعبير مي‌شود. حق شرعي انسان آن است که به حکم شرع ثابت و محقق شده باشد و اين حق ثابت، همان مصلحت شرعي است که شارع قصد تحقق آن را دارد.مقصد شريعت همان‌طور که گفتيم: تحقق و تأمين مصالح مردم، ابتدا با ايجاد و در مرحله‌ي بعد با محافظت است. اين مصالح بر حسب استقراء به سه نوع تقسيم مي‌شوند: ضروريات، حاجيات و تحسينيات. ضروريات مصالحي هستند که زندگي مردم و ثبات و استقرار جامعه بدان‌ها وابسته است و اگر ايجاد نشوند و نباشند زندگي مردم مختل شده، به هرج و مرج و آشفتگي دچار مي‌شود. ضروريات پنج مورد هستند که عبارتند از: دين، نفس، عقل، نسل و آبرو و مال، که شريعت براي ايجاد و محافظت از آن‌ها، احکام خاصي را وضع نموده است.منظور از حاجيات اموري است که مردم براي رفع سختي و مشقت بدان‌ها نياز دارند. يعني اگر نباشند، زندگي جامعه مختل نمي‌شود، اما گرفتار سختي و مشقت فراوان مي‌گردند. حاجيات شامل رخصت‌ها و تخفيف‌هاي شرعي است که براي رفع سختي و مشقت در نظر گرفته شده است.

ارتداد در مذاهب اسلامي

Views: 138

مساله ي ارتداد و احکام خاص آن از جمله مباحث مطرح در حقوق جزاي اسلامي است. ارتداد در بسياري از آيات قرآن مطرح شده و به عقوبت‌هاي آن نيز اشاره شده است، ارتداد در فقه سياسي اسلام از اهميت زيادي برخوردار است وآيات و روايات زيادي به آن اشاره دارند. ارتداد نيز مانند بسياري از مسائل مطرح در آيين و شريعت اسلام به صورت تاسيس نبوده است، بلکه در شرايع الهي ديگر (مانند يهود و مسيحيت) نيز مورد توجه بوده و اسلام نيز آن را تاييد کرده ، لزوم مجازات آن را پذيرفته است. احکام مرتد با وجودي که در پيشينه ي تاريخي خود طبيعي مي‌نمايد، ولي در فرهنگ و افکار عمومي جهان امروز وطرح شعار حقوق بشر آن را در تعارض بااين حقوق و آزادي عقيده ي انسان مي‌دانند .همه ي مذاهب اسلامي ، اعم از شيعه و اهل سنت ارتداد را از جرم هاي موجب مجازات دانسته اند ، تنها تفاوت در اين است که برخي از فقهاء، ارتداد را از حدود و برخي ديگر تعزير را برگزيده اند، بسياري از فقهاي شيعه ارتداد را در بخش” خاتمه ي ” کتب فقهي خود و يا در ” کيفرهاي گوناگون” آورده اند (فيض ، ب ???: ????) و برخي آن را تحت عنوان ” تعزيرات” ذکر نموده اند مانند “شهيد اول” و امام خميني (ره) (فيض ، ب ???: ????) و همچنين مرحوم “شعراني” ،???: بي تا) و محقق “حلي”، ( ???: ???? ه .ق )در ميان مذاهب چهار گانه ي اهل سنت نيز شافعي و مالکي ارتداد را از جرائم موجب حد دانسته و حنابله و أحناف آن را موجب تعزير به حساب آورده اند، ( الغروي ??-??: ????) .

جايگاه عرف در فقه مذاهب اسلامي

Views: 138

عرف و عادت در الفاظ و گفتار مردم نيز جريان دارد. انسان ناگزير از تفاهم و هم‌زيستي مسالمت‌آميز با هم‌نوعانش است. اما اين کار سهل وساده نيست. از اين‌رو، بشر براي بيان مقصود و نيت خود به الفاظ پناه مي برد تا بتواند با الفاظي که به طور معمول براي ابراز مقصود و هداف به کار مي‌روند و مردم بدان‌ها عادت دارند ، انديشه و غرض خود را بيان نمايد و بعدها همين الفاظ به زبان عموم مردم تبديل شد. از طرفي، با توسعه‌ي صنايع و علوم جديد ، استفاده از زبان و الفاظ عام براي بيان مقاصد علمي و صنعتي و مفاهيم و موضوع‌هاي مرتبط با آن‌ها ناقص بود. لذا صاحبان صنايع و اهل علم ، اقدام به وضع الفاظ مصطلح در حرفه و شغل خويش کردند تا بتوانند از آن طريق به معرفي فعاليت خود بپردازد. اين جريان منجر به ايجاد عرف‌هاي خاص شد؛ به طوري که هر حرفه و علمي تعابير و الفاظ مختص به خود را داشت که با ديگري فرق مي‌کرد بسياري از اين الفاظ و اصطلاحات عرفي مجاز لغوي بودند که فقط با ذکر قرينه قابل فهم بودند. اما در طي زمان به دليل کثرت استعمال به مجازي مشهور يا مصطلح تبديل شدندکه بدون ذکر قرينه نيز بر معني وضعي خود دلالت مي‌کردند. به عبارت ديگر، اين مجازهاي لغوي به حقيقت عرفي تبديل شدند. عاداتي که در يک کشور و يا در ميان صاحبان حرفه‌ها و مشاغل مختلف به وجود مي‌آيد داراي انگيزه يامنشأ واحدي نيست، اما عادت‌هاي بزرگ و تأثيرگذار معمولاً در اثر نياز و احتياج ايجاد مي‌شوند. زماني که مردم در موقعيت خاصي قرار مي‌گيرند ، اين موقعيت آن‌ها را واردار به انجام عمل خاص يا استفاده از الفاظ ويژه مي نمايد که در اثر تکرار تبديل به يک عرف رايج مي‌شوند. نيازهاي مردم متأثر از محيط هستند و عوامل زيست محيطي متنوعي مانند سازمان‌ها و تشکيلات اجتماعي، سياسي و اقتصادي و ويژگي‌هاي فرهنگي و تاريخي در ايجاد اين نيازها نقش دارند. از جمله ي اين عوامل مي توان به اعتقادات و مناسک ديني، اخلاق، سيستم حکومتي، دانشگاه‌ها و مراکز علمي، صنايع، هنرهاي مختلف، آزادي انديشه وبيان، رسانه‌هاي گروهي، بحران‌هاي اقتصادي و سياسي و… اشاره کرد

جايگاه مصلحت در فقه امام شافعي

Views: 286

مبحثي را که در پيش رو داريد، يک مبحث اصولي است که در آن يکي ار ادله ي احکام و مصادر تشريع مورد بررسي قرار گرفته است. قبل از هر چيز لازم به ذکر است که ادله ي احکام عبارتند از : قرآن، سنت، اجماع، قياس، استحسان، مصالح مرسله، سد ذرايع، عرف، قول صحابي، شرع مَن قَبلنا و استصحاب. تعدادي از اين مصادر مانند قرآن و سنت، مصادر اصلي بوده و همه بر آن اتفاق نظر دارند و تعدادي ديگر همچون استحسان و مصالح مرسله و…ادله ي تبعي محل اختلاف مي باشد. بعضي ازصاحب نظران ، آن را پذيرفته و برخي ديگر آن را رد کرده اند.در اين پژوهش جايگاه مصلحت مرسله در فقه امام شافعي{ ره } مورد بررسي و تحقيق قرار گرفته است تا روشن شود که ديدگاه واقعي او در اين زمينه چيست؟ زيرا مصالح مرسله جزو ادله ي تبعي و مورد اختلاف مي باشد و مشهور آن است که تنها امام مالک {ره} طرفدار واقعي مصلحت مرسله بوده و آن را يکي از دليل هاي مستقل در استنباط احکام مي داند و ساير مذاهب و در رأس آن ها امام شافعي مصلحت مرسله را به هيچ عنوان قبول ندارد. در اين نوشتار مصلحت مرسله در فقه امام شافعي و ديدگاه علماي شافعيه مانند غزالي و ديگران مورد بررسي قرار گرفته است، تا روشن شود که مصلحت در فقه شافعي به چه معناست؟ آيا امام شافعي حجيت مصلحت مرسله را قبول دارد؟ ديدگاه امام غزالي درباره ي مصلحت چيست؟ جايگاه مصلحت نزد صحابه، تابعين و ائمه ي مذاهب ديگر در کدام است؟

منطقه آزاد حقوق بشري وچگونگي اعمال مقررات حقوق بشر با بررسي تروريسم دولتي و سازمان يافته

Views: 221

تحقق حقوق بشر براي ساختن جهاني که درآن تروريسم نتواند آزادي و امنيت انسانهارا تهديدکند حائز اهميت است. يکي ازاصول کليدي چهارچوب حقوق بشرآن است که هيچ منطقه آزاد حقوق بشري درجهان وجود ندارد و انسانها به صرف انسان بودنشان ازيک سري حقوق بنيادين بشري برخوردارند. تروريسم، درهمه جاي جهان با بار ارزشي ونظام ارزشگذاري اخلاقي ارتباط وثيقي دارد. درصورت اعمال خشونت عليه يک ملت، يک رويه آن تهاجم است و درطرف مقابل، مرداني که درقالب دفاع، ياريگرمردم خويش دربرابرخشونت اعمال شده عليه ملت هستند. دراينجا سوالي مطرح است آيا مي توان با عنوان جنگ عليه تروريسم، اقدام به عدم پذيرش اعمال مقررات حقوق بشري براين جنگ نمود؟ درجنگ عليه تروريسم، ضمن رعايت استانداردهاي حقوق بشري وحقوق بشردوستانه بايد به خطرات شبکه هاي بين المللي واشخاص متمايل به إعمال کشتار جمعي نيزتوجه کرد. تحقيق و روش تحقيق بصورت توصيفي، تحليلي وکتابخانه اي است و نتيجه آن نيزمبتني براين است که ايجاد نظام قانوني و قضائي هماهنگ باقراردادهاي شناخته شده بين المللي براي مقابله بانقض حقوق بشر، تلاش درجهت ايجاد موافقت نامه هاي جديدتوسط فعاليت مشترک کشورها درتکريم حقوق بشر، ايجادصلاحيت براي دادگاه بين المللي کيفري با امکان تعريف تروريسم به عنوان يک جرم بين المللي، ايجادتعادل بين امنيت و آزادي باتاکيد برچارچوب حقوق بشري درجريان واکنش به اقدامات تروريستي صورت گيرد

شهادت ولدالزنا بر زنا در فقه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت و زيديه

Views: 144

احکام مربوط به ولدالزنا همواره در فقه اسلامي، مورد بحث و مناقشه بوده است. يکي از احکام مربوط به ولدالزنا، مبحث شهادت او است. مذاهب فقهي چهارگانه اهل‌سنت و زيديه به اتفاق، شهادت ولدالزنا را در همه امور اعم از مدني و جزايي پذيرفته‌اند، به‌جز مذهب مالکي که شهادت ولدالزنا را بر زناي شخص ديگر، جايز نمي‌داند. جمهور مذاهب فقهي اهل‌سنت و زيديه دليل خود را عمومات و اطلاقات آيات قرآن مبني بر پذيرش شهادت فرد عادل بيان کرده‌اند و معتقدند که آيات، مطلق عادل بودن را شرط دانسته و قيد ديگري چون نسب را شرط ندانسته است. در مقابل، مالکيه دليل خود را مبني بر عدم پذيرش شهادت ولدالزنا بر زناي شخص ديگر، ميل و رغبت ولدالزنا به اينکه ديگران نيز همانند او باشند و مرتکب زنا شوند، تا همتايان او بيشتر شوند و اين مصيبت بر او، سبک شود، بيان، و در اين مورد به برخي از ادله نقلي و عقلي استدلال کرده‌اند.

مفهوم عدالت از نظر فقهاي مذاهب خمسه و نقد و بررسي آن

Views: 217

ماهيت بحث اين مقاله «عدالت قاضي» مي‌باشد. «عدالت» از منظر فقهاي مذاهب خمسه، تعاريف متفاوت و مختلفي دارد. فقهاي شافعيه، عدالت را پرهيز از گناهان کبيره و عدم اصرار بر گناهان صغيره تعريف کرده‌اند. حنابله، آن را اعتدال حالات شخص در رفتار و گفتار مي‌دانند. از نظر مالکيه حفاظت دين‌دارانه از ارتکاب گناهان کبيره و نگهداري خود از گناهان صغيره، اداي امانت و تعامل نيکو داشتن است. حنفيه آن را استقامت در امور اسلامي، اعتدال عقل و مباره با هواي نفس مي‌دانند. فقهاي اماميه نيز دو ديدگاه دارند: برخي مفهوم عدالت را از قبيل ملکه دانسته‌اند و برخي ديگر ملکه بودن عدالت را صرفاً مستند به معناي لغوي آن مي‌دانند. در اين راستا برخي قائلند که عدالت داراي حقيقت شرعيه نيست و برخي ديگر تعاريف ديگري ارائه داده‌اند. در اين مقاله، ادله اقوال فقها در اين باره، مورد نقد و بررسي قرار مي‌گيرد.